Hirsutizm Nedir?
Hirsutizm, kadınlarda erkek tipi kıl dağılımı ile karakterize bir durumdur. Normal olarak erkeklerde görülen bölgelerde (yüz, göğüs, karın, sırt, uyluk iç kısmı) terminal kıl gelişimi ile kendini gösterir. Bu durum hormonal dengesizliklerden kaynaklanabilir ve kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
Hirsutizmin Nedenleri
Hirsutizmin en sık nedeni Polikistik Over Sendromu (PCOS)'dur. Bunun dışında konjenital adrenal hiperplazi, Cushing sendromu, androjen üreten tümörler, ilaçlar ve idiyopatik hirsutizm diğer nedenler arasındadır. Bazı durumlarda ailesel veya etnik faktörler rol oynayabilir. Altta yatan nedenin belirlenmesi, uygun tedavi yaklaşımı için kritik öneme sahiptir.
Klinik Değerlendirme
Hirsutizm değerlendirmesinde detaylı öykü ve fizik muayene esastır. Kıl artışının başlangıç yaşı, ilerleme hızı, aile öyküsü ve eşlik eden semptomlar sorgulanır. Ferriman-Gallwey skorlaması ile hirsutizmin şiddeti değerlendirilir. Adet düzensizliği, akne, saç dökülmesi, ses kalınlaşması gibi hiperandrojenizm bulguları araştırılır. Virilizasyon bulguları özellikle önemlidir.
Laboratuvar Tetkikleri
Hormonal değerlendirmede total ve serbest testosteron, DHEA-S, 17-OH progesteron, FSH, LH ve prolaktin düzeyleri ölçülür. Cushing sendromu şüphesinde kortizol metabolizması değerlendirilir. Tiroid fonksiyon testleri yapılır. Bazı durumlarda dinamik testler (deksametazon supresyon testi, ACTH stimülasyon testi) gerekebilir. Laboratuvar sonuçları klinik bulgularla birlikte değerlendirilmelidir.
Görüntüleme Yöntemleri
PCOS düşünülen hastalarda pelvik ultrasonografi yapılır. Adrenal bez patolojilerinden şüphelenildiğinde adrenal BT veya MR görüntüleme kullanılır. Virilizasyon bulguları olan hastalarda over ve adrenal bez tümörleri için ileri görüntüleme gerekebilir. Görüntüleme yöntemi seçimi, klinik ve laboratuvar bulgularına göre belirlenir.
Medikal Tedavi
Hirsutizm tedavisi altta yatan nedene yönelik olmalıdır. Oral kontraseptifler, antiandrojenler (spironolakton, siproteron asetat, finasterid) sık kullanılan ilaçlardır. Metformin, özellikle PCOS'lu hastalarda insülin direncini düzeltmek için kullanılır. İlaç seçimi; hastanın yaşı, çocuk isteği, eşlik eden hastalıklar ve kontrendikasyonlara göre yapılır. Tedavi yanıtı 6-12 ay içinde değerlendirilir.
Kozmetik Tedaviler
Lazer epilasyon, elektroliz gibi kalıcı kıl azaltma yöntemleri medikal tedaviye ek olarak uygulanabilir. Bu yöntemler özellikle yüz bölgesindeki kıllar için etkilidir. Tedavi seansları düzenli aralıklarla tekrarlanmalıdır. Cilt tipi ve kıl rengi, tedavi başarısını etkiler. Geçici yöntemler (ağda, tıraş, epilasyon kremleri) kısa süreli çözüm sağlar.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Kilo kontrolü, özellikle PCOS'lu hastalarda önemlidir. Düzenli egzersiz ve dengeli beslenme, insülin direncini azaltmaya yardımcı olur. Stres yönetimi ve uyku düzeni önemlidir. Sigara kullanımı bırakılmalıdır. Düzenli cilt bakımı ve güneş koruması önerilir. Yaşam tarzı değişiklikleri, medikal tedavinin etkinliğini artırır.
Psikolojik Destek
Hirsutizm, kadınların beden imajını ve özgüvenini etkileyebilir. Sosyal izolasyon ve depresyon görülebilir. Gerekli durumlarda psikolojik destek sağlanmalıdır. Hasta destek grupları yararlı olabilir. Aile ve sosyal çevre desteği önemlidir. Tedavi sürecinde hasta-hekim iletişimi ve güven ilişkisi kritik rol oynar.
Takip ve İzlem
Hirsutizm tedavisi uzun süreli takip gerektirir. Tedavi yanıtı, Ferriman-Gallwey skoru ve fotoğraf dokumentasyonu ile değerlendirilir. Hormonal parametreler düzenli aralıklarla kontrol edilir. İlaç yan etkileri izlenir. Gerektiğinde tedavi planı modifiye edilir. PCOS'lu hastalarda metabolik parametreler takip edilir. Düzenli jinekolojik kontroller önemlidir.
Sonuç
Hirsutizm, multidisipliner yaklaşım gerektiren bir durumdur. Başarılı tedavi için altta yatan nedenin belirlenmesi, uygun tedavi seçimi ve düzenli takip esastır. Medikal tedavi, kozmetik yöntemler ve yaşam tarzı değişiklikleri birlikte uygulanmalıdır. Hasta eğitimi ve psikolojik destek, tedavi sürecinin önemli bileşenleridir.